Thiên Kiến Quá Tự Tin: Kẻ Giết Chết Những Quyết Định Quan Trọng Trong Kinh Doanh

Từ khóa chính: thiên kiến quá tự tin, sai lầm khi ra quyết định, tự tin thái quá, bài học kinh doanh, tư duy lãnh đạo

Thiên Kiến Quá Tự Tin Là Gì?

Thiên kiến quá tự tin (overconfidence bias) là hiện tượng đánh giá quá cao khả năng, kiến thức hoặc dự đoán của bản thân, dẫn đến chủ quan và ra quyết định sai lầm.

Người mắc thiên kiến này thường nghĩ:

“Tôi biết chắc mình đúng.”
“Không cần kiểm tra đâu, tôi nắm rõ rồi.”
“Tôi từng làm thành công mà, lần này chắc cũng vậy.”

Và chính sự tự tin thái quá này khiến họ không kiểm chứng, không chuẩn bị kỹ lưỡng, không lắng nghe phản biện.

Vì Sao Tự Tin Thái Quá Lại Nguy Hiểm?

Không kiểm tra số liệu, không khảo sát thị trường.
Không lắng nghe cảnh báo từ đội nhóm hoặc cố vấn.
Dễ hành động theo cảm tính, bỏ qua kế hoạch.
Tự làm theo ý mình → gánh chịu hậu quả cá nhân hoặc làm ảnh hưởng cả doanh nghiệp.

Ví Dụ Cụ Thể Trong 5 Ngành Nghề

1. Kinh doanh thảo dược:

Chủ doanh nghiệp ra quyết định nhập 2 tấn hàng mới vì tin rằng “mình hiểu thị trường” mà không thử nghiệm trước → tồn kho suốt 8 tháng.

2. Crypto:

Nhà đầu tư đặt lệnh 100% tài sản vào một coin mới chỉ vì “tôi đọc chart là biết” → coin sập, mất trắng.

3. Đào tạo doanh nhân:

Coach tự tin quá mức vào nội dung của mình, không kiểm tra mức độ hiểu bài của học viên, không điều chỉnh phương pháp → tỷ lệ quay lại lớp giảm mạnh.

4. Kinh doanh trà túi lọc:

Chủ sản xuất in 10.000 bao bì mới theo ý cá nhân, không test với thị trường → khách không nhận diện được thương hiệu, doanh thu giảm.

5. Ngành ô tô:

Tư vấn viên tin “mình giỏi chốt sale” nên không cần học hỏi kịch bản mới, không dùng công nghệ CRM → tỷ lệ chốt thấp hơn đồng nghiệp mới vào.

Dấu Hiệu Của Thiên Kiến Quá Tự Tin

Bạn thường nghĩ mình giỏi hơn người khác trong lĩnh vực đang làm.
Bạn không tham khảo ý kiến từ cố vấn, khách hàng hay nhân viên.
Bạn hay nói “tôi chắc chắn”, “tôi làm rồi, không cần thử nữa”.
Bạn quyết định nhanh, nhưng không có số liệu hoặc khảo sát hỗ trợ.

Cách Vượt Qua Thiên Kiến Quá Tự Tin

1. Tập thói quen nghi ngờ chính mình tích cực

Hỏi: “Điều gì mình chưa nhìn thấy ở đây?”, “Có ai từng thất bại ở chỗ này không?”

2. Dùng số liệu để kiểm chứng thay vì cảm tính

Không dựa vào cảm giác, hãy dựa vào khảo sát, A/B test, báo cáo thực tế.

3. Lắng nghe phản biện

Cho phép đội nhóm, khách hàng góp ý và thật sự lắng nghe để điều chỉnh kịp thời.

4. Hạn chế “quyết định lớn theo bản năng”

Chia nhỏ quyết định, từng bước thử – rồi mới nhân rộng nếu hiệu quả.

Câu Chuyện Thực Tế

Tôi từng mở rộng xưởng sản xuất khi đơn hàng tăng cao.
Vì tự tin rằng “đơn sẽ tăng đều”, tôi không tính kỹ chi phí vận hành dài hạn.

3 tháng sau, thị trường chững lại, hàng chưa bán được hết, trong khi tiền thuê xưởng – lương nhân công – nguyên liệu vẫn phải chi liên tục.
Nếu tôi bình tĩnh hơn, khảo sát kỹ hơn, và nhân bản từ nhỏ trước – tôi đã tránh được khoản lỗ lớn.

Bài học: Tự tin là sức mạnh, nhưng tự tin không có kiểm chứng – là cái bẫy.

Kết Luận

Tự tin là tốt, nhưng quá tự tin mà thiếu lắng nghe và kiểm chứng là con dao hai lưỡi trong kinh doanh.

Hãy nhớ:

“Mỗi khi bạn nghĩ mình đúng 100%, đó chính là lúc bạn cần kiểm tra lại nhất.”